Fas: 5. Bol. 90eko hamarkada. Egoitza aldaketa, aire berriak (Indautxu)
Fas = bidezkoa, zuzena (‘fas edo nefas terminoengatik)
Latinezko fas atque nefas: bidezkoa eta zilegi ez dena.
Aurreko Bol.[umenak] egin izan dugun moduan, zenbait gertakari nabarmenduko ditugu munduko testuinguruan kokatzeko.
90eko hamarkadan Espainiak bi ospe une bizi izan zituen: Sevillako Expo (1992, apiriletik urrira) deritzona batetik, "aurkikuntza”-ren V. mendeurrenarekin bat eginez (Madril eta Sevilla arteko abiadura handiko trena ere inauguratuko dute); eta Bartzelonako Joko Olinpikoak bestetik (1992ko uztailean eta abuztuan). Montjuiceko Estadio Olinpikoak anfitrioi lanak egin zituen (baina Madril-Sevilla lotuko dituen abiadura handiko trena, deigarria!). Baina dena ez da happy izango 1992 hartan; industria-krisiak Cartagenari eragingo dio, eta Murtziako Asanbladak su hartuko du molotov koktel baten eztandaren ondorioz (gertaera horiek Luis Lopez Carrascoren "El año del descubrimiento" dokumentalean modu bikaineanislatuko dira).
1992an Thyssen-Bornemisza bildumarekin Thyssen Museoa inauguratu zuten Madrilen. Eta museoak aipatzerakoan, Guggenheim Bilbao Museoaren inaugurazioa nabarmentzekoa da (1997ko urriaren 18an), Frank O. Gehry arkitektoaren lana, kultura-ikurra bihurtuko zena. Eraikinaren zaindari gisa, Jeff Koonsen “Puppy” (lore-txakur bat) eskultura kokatuko da.
Arlo politikoan, kolokan dago "gehiengo absolutu" kontzeptua (PSOErekin 1982an, 1986an eta 1989an ezarritakoa; 1993ko hauteskundeetan PSOEk (Felipe González) euskaldunen eta katalanen babesa beharrezkoa izango du. Giroa nahasiazegoen 1980ko hamarkadatik zetorren GAL auziarengatik eta ustelkeria kasuengatik. 1996ko hauteskundeetan PP nagusitu zen, baina euskaldunen eta katalanen babesa ere behar izango du Aznarrek ere (Hezkuntza eta Osasuna autonomia-erkidegoetara transferitzen dira). Europako Ekonomia Erkidegoak (Espainia 1986az geroztik bertako kideetatako bat da) Europar Batasuna izendapen berria izango du 1993tik aurrera), eta urte batzuk geroago, 1999an euro moneta sartu zen finantza-merkatuetan (baina ez kalean). Augusto Pinochet Txileko diktadorea 1998ko urrian Londresera iristean, Baltasar Garzon epaile espainiarrak atxilotzeko agindua eman zuen. Zoritxarrez, Espainiak Golkoko gerran parte hartu zuen (oroimenerako, Marta Sanchez Marilyn imitatzen, 1990eko Gabon gauean, Numancia fragatan hain justu).
Lehen Bartzelona-92 aipatzen bagenuen, txirrindularitzari begiratzea komeni da, Miguel Indurainek bost aldiz jarraian irabaziko baitu Frantziako Tourra (1991-1995). Goian zebilen beste pertsonaia bat Pedro Duque da (Discovery-n bidaiatzen duen lehen astronauta espainiarra, 1998).
"Historias del Kronen" (1995, Montxo Armendariz), izen bereko liburuan oinarritua, galdutako belaunaldiaz mintzo da. Alejandro Amenabarren garaia da "Tesis" (1996) edo "Abre los ojos" (1997) lanei esker. Azken batean, 90eko hamarkadan gauza asko gertatu ziren, eta horietako asko, ilunak benetan: astero gertatzen ziren ETAren hilketak, ohitura bihurtu arte; Madrilgo neonazi taldeek etorkinen aurkako krimenak burutzen zituzten; eta klase ertainaren itxurazko lasaitasunaren kontrapuntu gisa, greba orokorrak, ustelkeria eta krisi ekonomikoa.
Hamarkadaren amaieran "bigarren trantsizio" moduko bat bizi da. Pribatizazio handien garaia da; Estatu mailako lehen eredu aldaketa; Ibarretxe plana; hedonismoaren garai gogorra. 90eko hamarkadan zinemaren eta indie musikaren eztanda ere gertatu zen, non autoespresioa eta zaintza formala lehenesten diren, aurreko garaietako beste talde, politika edo identitate ezaugarri batzuen aurretik. Telebista-kanalen ugaritzeak eta Canal+ bezalako beste proposamen batzuen etorrerak kultura-erreferenteak zabaldu zituen belaunaldi oso batentzat.
Portugal 90eko hamarkadan. 1986an Europar Batasunera batu zenetik, bi buruzagi politiko nagusi zeuden, Cavaco Silva sozialdemokrata (Lehen Ministroa 1985etik 1995era) eta Antonio Guterres sozialista (1996tik 2002ra). Cavacoren garaiak bi alderdi izan zituen: alde batetik, asmo handiko pribatizazio-programa bat egitea, inflazioaren kontrola, bizi-estandarrak hobetzea eta herri-lanak zabaltzea. Baina, bestetik, eta salbuespenezko egoerak izugarri aldekoakizan arren, oso hobekuntza gutxi finkatu ziren autobideak eta bide berriak kenduta. Horregatik, "asfaltoaren eta zementoaren hamarkada" gisa laburbil daiteke. Tokiko eta eskualdeko gobernuen indartzeak porrot egingo du eta, ondorioz, gobernu-ministerioen deszentralizazioak, aurrerapen gutxi eraginez.
1996tik aurrera, Guterresek Europako funtsen erabileran onartutakoarekin jarraitzen du, eta herrialdeko ekonomiak presentzia handiagoa izango du, "Portugalgo mirari ekonomikoa" izenekoa. Jarduera horrek Portugal moneta berri eta bakarraren (euro) sortzaileetako bat bihurtu zuen 1999an. Portugalek bi gobernu-maila baino ez ditu (zentrala eta tokikoa), eta tradizio zentralista baten herentzia, eta aldi horretan zera gertatzen da: garapen ekonomikoa, ingurumen-plangintza, Heritage-aren kontserbazioaren sustapena eta hiri-berrikuntza (Portas, Domingues edoga Guimarais). 1992an Portugalek Europako Kontseiluko sei hilean behingo lehendakaritza hartu zuen (Anibal Cavaco Silva), eta 1996an Portugalgo Hizkuntza Herrialdeen Erkidegoa sortu zuen beste hainbat herrialderekin batera, hizkuntza zaintzeko eta harreman ekonomikoak estutzeko.
Macao (portugaldarra 1557tik) izan zituen 14 kolonietatik azkena da. Txinako presio handien ondoren, 1999ko abenduaren 20an Txinako Herri Errepublikara transferitu zen, Pekinek proposatutako baldintzekin (Hong Kongerako Erresuma Batuarekin egindako akordioaren kalkoa hain zuzen).
90eko hamarkadako zinema portugaldarrak hiru joera edo tendentzia bizi ditu: korromnte dokumentalistaren jarraipena (Catarina Mouräo, Joaquim Sapinho, Joana Pontes, Pedro Sena Nunes, Susana de Sousa Dias, edo Sérgio Tréfaut); XX. mende bukaerako gizarte-krisia (Pedro Costa, João Canijo, João Pedro Rodrigues, edo Marcos Martins); eta "noerrealismo" deiturikoa (Manoel de Oliveira, António de Macedo, João César Monteiro, Margarida Gil, Teresa Villaverde, edo Rita Acevedo Gomes).
Frantzian, 90eko hamarkada. 1990eko azaroaren 21ean, "Parisko Gutuna" sinatu zuten 34 estatuburuk, Europaren zatiketaren amaiera zigilatuz nolabait eta egonkortasun eta oparotasun aro bati bide emanez. 1992an, Frantziako gobernuak "Maastrichteko Ituna" berretsi zuen. Itun horrek Europar Batasunaren sorrera ezarri zuen, eta 1999an euroak frankoa ordezkatu zuen dibisa gisa finantza-merkatuetan. Hamarkada François Miterranden (1988-1995) lehendakaritzapean hasten da, baina aldi horretan "bizikidetasun" egoera bitxia gertatzen da. 1993an, Alderdi Sozialistak (Mitterrand) eskuinaren (Chirac) aurka galdu zuen eta "bizikidetasun" egoeta eman zen: F. Mitterrand (PS) eta Édouard Balladur (RPR, Chiracen alderdia). 1995eko hauteskundeetan, Jacques Chiracek hauteskundeak irabazi zituen (1995-2002), eta Parisko alkatetza utzi zuen. F. Mitterrand 1996ko urtarrilean hil zen. J. Chirac urte batzuk geroago (2011) kondenatuko dute ustelkeriagatik (finantziazioa "fikziozko enpleguen" bidez lortu zuen; 1992 eta 1995 bitartean Parisko alkatetzak ordaindu eta bere alderdiko pertsonei eskainitako enpleguak zirela frogatu zen). Segurtasun ezaren eta immigrazioaren mamuaren garaiak dira eta, arau komunitarioetara egokitzeko protesta sozialez gain, Polinesiako proba nuklearrei berrekingo diete (Albert Serraren "Pacifiction" [2022] film handia inspiratzen duten gertaerak). Hamar nuklear proba 1990-1991 bitartean izango dira (Sobiet Batasunaren desegitea gertatzen den urteetan) eta beste sei 1995ean eta 1996an. 1996ko urtarrilaren 27an, "Xouthos" Frantziako azken proba nuklearra egin zen. Chiracek hauteskunde legegile aurreratuak deitu zituen 1997an, koalizioaren aurrean galduz: sozialistak, berdeak eta komunistak. "Bizikidetasun" berria.
Immigrazioak, migrazio-politikak garatu arren, "paperik gabekoen mugimendua" sortu zuen ("Clandestino" kantua, Manu Chao [1998]), Espainian ere isla izango zuena, gose-grebekin eta protesta handiekin. Segurtasun eza, agian terrorismo islamikoaren kontzeptuak elikatua (1980an sortutako kontzeptua, Frantziak Libanoko gerran egindako esku-hartzeari erantzuteko). Aljeriako Gerran (1991-2002) agerian geratu zen terrorismo islamikoa, 1994an 8969 Air France Paris-Aljer hegaldia bahitzen duena. Hamarkadako ekintza terroristen zerrenda (mota batekoa edo bestekoa) luzea da (mila hildako ingururekin), datu larrienak 1996koak direlarik: 270 eraso, 18 hildako eta 114 zauritu. Hamarkadaren amaierak gerra kutsua izango du, Kosovoko Gerran (1999) NATOren laguntza dela eta.
Italia, 90eko hamarkada. Lehen Craxiren kabinetek (1983-1987) aurrerapen ekonomikoa ekarri zuen eta, horri esker, 1986an Zazpien Taldean (G-7) sartu zen herrialdea. Bettino Craxiren dimisioak, 1987ko martxoan, hauteskundeak deitzea behartu zuen. Horien ondorioz, hainbat koalizio gobernu eratu ziren, besteak beste, Giovanni Goria (1987-88), Ciriaco de Mita (1988-89) eta Giulio Andreotti (1989-92) demo-kristauak buru zirela. 1990eko hamarkadan, Italiarako lehen migrazio masiboa gertatu zen. Albaniako diktadura komunista amaitzean, milaka albaniar euren herrialdea utzi eta Italiara immigratu zuten Italiako ekonomia egoera onean zelako. Erregimen komunisten erorketarekin, antzinako sobietar errepubliketako (Polonia edo Moldavia) lagun askok ere, Italiara migratu zuten.
Sobiet Batasunean eta Europa Ekialdian izandako aldaketen aurrean, Nazioarteko Komunisten Alderdiaren desagerpena erabaki zuten komunistek 1991eko kongresuan (1991), Ezkerreko Alderdi Demokratikoa sortuz. Aldi berean, A. di Pietro epaileak zuzendutako "Maní pulite/Esku Garbiak" operazio judizialak agerian utzi zuen politikoen eta enpresa-sektoreen arteko harremana komisioen bidez, alderdien txandakatze-sistemaren krisia ondorioetako bat izan zelarik. 1990etik 1992ra bitartean, Italia arazoak izaten hasi zen zor publikoarekin (lira debaluatu zen, hirurogeiko hamarkadaren ondorengo lehen krisia); 90eko hamarkadan, oso harreman zaila zegoen herritarren eta alderdi politiko tradizionalen artean (eskandalu judizialek zipriztindu zuten giroa), eta mafiaren aurkako borrokak ospea lortu zuen Giovanni Falcone epailearen hilketarekin (1992). Giulio Andreotti lehen ministro demokristau ohiari mafiaren aitabitxi politikoa izatea leporatu zioten; gainera, eskandalu galanta izan zen "Gladio Operazioa" ezagutzea, NATOko zerbitzu sekretuek komunisten aurkako jarduerak sustatzen baitzituzten. [Egur gehiago!]
Mafiak erronka bota zion Estatuari arlo juridikoko eta politikoko pertsonaien hilketekin, baina mafiaren kapo gorena, Salvatore Totó Riina, atxilotu egin zuten. 1992 eta 1996 artean krisiak eta gobernu aldaketak gertatu ziren: G. Amato sozialista buru zuen koalizio gobernuak Senatuaren eta hauteskunde sistemaren erreforma bultzatu zuen, erreferendumean onartua (1993ko apirilaren 18a). Baina ustelkeria-eskandaluek gainezka eginda, B. Craxi sozialistaren epaiketa eta kondena (1994 eta 1996) eta G. Andreottiren auzipetzea (1995 eta 1999an absolbitu zuten) tarteko (azken hori, gainera, Mafiarekin zituen ustezko harremanagatik). C. A. Ciampi independenteak (1993-1994 lehen ministroa, 1999-2006 presidentea) zuzendutako kontzentrazio nazionaleko gobernuak erreforma politikorako lege bat onartu zuen. Alderdi tradizionalak desintegratu edo aldatu egin ziren, eta berriak sortu, hala nola Iparraldeko Liga (oraindik ere mantentzen da, baita federalista ere). 1994ko hauteskunde legegileetan Forza Italiak (Silvio Berlusconi) irabazi zuen, Aliantza Nazional neofaxistarekin eta Iparraldeko Ligarekin (Umberto Bossi) gobernatuko duena; 9 hilabete beranduago Ipar Ligak koalizioa utzi zuen eta Berlusconik dimisioa eman behar izan zuen. [A ze nahastea!]
1996an, egoera politikoak ezkerrera egin zuen, eta El Olivo (Romano Prodi) koalizioa nagusitu zen, 1998an Maastrichteko Itunaren baldintzak eta moneta bakarra (euroa) onartu zituena. Baina Parlamentuan Birfundazio Komunistako diputatuek konfiantza kentzen diote egindako aldaketengatik. Ezkerreko koalizioaren barne tentsioen ondorioz, bi urte geroago, Massimo D 'Alemak, Ministroen Kontseiluko presidente eta PDS-Ezkerrako Alderdi Demokratikoko idazkari nagusiak, koalizio gobernu bat osatu zuen (1998ko urriaren 21ean), komunista ohi bat buru zuen lehena. Gobernu koalizioaren eta oposizioaren laguntzarekin, C. A. Ciampi, Altxorraren ministroa Errepublikako presidente aukeratu zuten 1999ko maiatzaren 13an. [nahastearekin jarraitzen dugu!]
Urte horietan, telebista bihurtu zen komunikabide masibo nagusia. Familia guztiek ezagutza berriak eskuratu zituzten telebistari esker, eta italiar kulturak telebista-programen eragin handia ikusi zuen. Gero eta jende gehiagok erosten zituen ordenagailuak eta internet erabiltzen hasten ziren.
Erroman dago Vatikano Hiria Estatua (44 hektarea, 0,49 km², 4 kilometroko muga, eta 700-800 biztanle) Aita Santuaren eta Erromako Eliza Katolikoaren egoitza. 90eko hamarkada honetan ia behartuta gaude Italiako txoko honetan geldialdi bat egitera. "Bidaiaria” goitizena jarri zioten Karol J. Woijtyla Aita Santu poloniarrari: 53 bidaiaegin zituen eta bisitatutako herrialdeen kopurua ere ikaragarria da, 55 (Cabo Verden hasten da 1990ean, Polonia bere herrialdera 1991ean,... Kuba 1998an, India 1999an eta bira Georgian, Tbilisi/Tiflisen bukatuz), herrialde batzuk behin baino gehiagotan bisitatuz. [Datu bat da!]
90eko hamarkadako zinema italiarrera goaz [Ma che cosa si debe fare?], "La vida es bella" (1997, Roberto Benigni) filmak hamarkadako pultsu zinematografikoa berreskuratzen du. Nani Morettik "La cosa" (1990), "Caro diario" (1993) eta "Aprile" (1998) lanekin amets egitera gonbidatzen gaitu. Giuseppe Tornatore sendo dago. Matteo Garrone, Paolo Sorrentino edo Paolo Virzi etorriko dira. 1993an Federico Fellini hil zen (bere hil-kapera Cinecittàko 5. estudioan ezarri zuten). Mundua aldatu egin zen eta italiar zinemak, 90eko hamarkadan, sakontasuna galdu zuen, kritikarien arabera. Publikoak telebistara emigratu zuen eta bere gustuak aldatu egin ziren, epopeiekiko zaletasuna indartuz. Cinecittà (italiar zinemaren ikurra) esku pribatuetara pasa zen, baina horrek ere ez zuen krisitik salbatu (Martin Scorsesek "Gangs of New York" [2002] filmatu zuen eta ezer gutxi gehiago). Ettore Scolak, "Mario, María y Mario" (1993) lanean jada Alderdi Komunistaren banantzeari buruz hitz egiten zuenak, urte batzuk geroago Kultura Ministerioaren aurrean egingo den manifestazioaren buru izango da Cinecittà salbatzeko. 2012an Cinecittà defendatzen jarraituko du: "Italiar eta europar zinemagileek Errepublikako Presidenteari eta Italiako Gobernuko Presidenteari dei egin diete Cinecittà Studios zuzentzen duten erakunde pribatuen planei amaiera eman diezaieten. Erakunde pribatu horiek, alde batetik jarduera zinematografikoa desegiten dute, eta, bestetik, hotelak eta estetika-zentroak eraikitzen dituzte". Protestaren sinatzaileen artean daude Gianni Amelio, Marco Bellocchio, Bernardo Bertolucci, Costantinos Costa Gavras, Ugo Gregoretti, Ken Loach, Citto Maselli, Franco Nero, Vanessa Redgrave, Pasquale Scimeca, Ettore Scola, Bertrand Tavernier eta Giuseppe Tornatore".
Alemaniak, bere aldetik, hamarkada pixka bat lehenago hasi zuen, 1989ko azaroaren 9an, Alemaniako Errepublika Demokratikoko milaka herritarrek Berlingo Harresia zeharkatu zutenean (Harresiari agur esatea zen), ordura arte AED mundu kapitalistatik banatzen zuen Harresia. Gertaera horrek erabat aldatzen ditu lau hamarkada baino gehixeago zuzendu zuten paradigma intelektualak eta borroka ideologikoak. Hurrengo bizpahiru urteetan, Eurasiako erregimen komunista gehienak erori ziren, sobietar inperioa desagertu egin zen eta mendebaldeak gudu erabakigarri hura amaitu zela sentitu zuen. Helmut Kohl (Alemania Federaleko kantzilerra) kontserbadorearen gidaritzapean, bi Alemaniak bateratzeko prozesua hasi zen, 1990eko urriaren 3ko data historikoarekin.
Aipatzekoa da Alemanian, eta are gehiago bateratzearen ondoren, Alemaniako presidente eta estatuburuak (bost urtean behin hautatua) ez duela ia oihartzun mediatikorik, eta Alemaniako kantzilerrari eta gobernuburuari (presidenteak izendatua eta Parlamentuak hautatua) dagokiola erantzukizun osoa. Helmut Kohl (CDU, 1982-1998) edo Gerard Schröder sozialdemokratari (SPD, 1998-2005) kantzilerrak, eta ez presidenteei.
Ekialdeko Alemaniako ekonomia kolapsatu egin zen Marko (DM) onartu zenean eta Mendebaldeko Alemaniak ekialdeko herritarren kontsumoaren erdia inguru finantzatu behar izan zuen, aurrekontu-defizit handiak eraginez (zor publikoa BPGaren %40 1992an, 1997an %60ra). Beraz, geldialdia eta erreformak, horiek izan ziren1998an gobernu "gorri-berdeak" (sozialdemokratak eta berdeak) jasotako herentzia, hazkunde motelarekin. Gainera, esan bezala, aldaketa historikoa gertatu zen 1999an euroa ezarri zenean, Europako Moneta Batasuna gauzatuz.
Geldialditxoa egingo dugu Berdeak alderdiarekin (1980an AEFn sortutakoa). 1993an Alianza 90 alderdiarekin bat egin zuen (1990ean sortua zen Alianza 90, AEDko hiru talde politiko antikomunisten koalizio gisa), eta Alianza 90/Berdeak aliantza 1998an gobernuan sartu zçen. [Baina hau beste kapitulu baterako emango luke]. Fundatzaileetako batek (Jutta Ditfurth) 1991n utzi zuen alderdia, finantzaketa irregularrari buruzko eskandalua zela eta, eta karguen txandakatzeari amaiera emateko. Beste kritika bat 1999an egin zitzaion Alianza 90/Berdeak aliantzari, Alemaniaren parte hartzeagatik NATOk Jugoslavia bonbardatu zuenean.
Eta azken geldialdiak, 90eko hamarkadako Berlin "koloretsu, zaratatsu eta paregabean uzten gaitu, 70eko New Yorken parekoa. Berlin jolastoki bihurtzen da arterako eta gaueko bizitzarako. Exotikoa, iragarrezina eta produktiboa. Horren erakusgarri da "Love Parade": 1989an 150 pertsona batzetik hamarkada horretako urte guztietan esponentzialki hazten dena. Esaterako, komikigileek ere arreta berezia jarriko dute Berlin bateratu berri horretan.
Erresuma Batua, "90eko hamarkada, britainiarren arabera, hutsa bezalakoa da, denbora gelditu izan balitz bezala, 1997an berpiztu arte Laborismoaren (Tony Blair) garaipenarekin. Alemanian kantzilerrari buruz hitz egiten bagenuen, orain Lehen Ministroaren txanda da; Margaret Thatcher Burdinazko Damaren lekukoa John Major kontserbadoreak hartuko du (1990-1997). 1990ean sinatu zen "Bi gehi Lau Ituna": AED-AEF eta II. Mundu Gerraren ondoren Alemania okupatzen zuten lau herrialdeak (Erresuma Batua, Frantzia, Sobiet Batasuna eta AEB), Alemaniaren bateratzea ekarri zuena. Eta 1997an Txinari Hong Kong transferitzen zaio. Urte horretan ere, plebiszituan, Galesek eta Eskoziak autonomia handiagoa lortu zuten. Tony Blair Lehen Ministroari "Ostiral Santuko Akordioa" edo "Belfasteko Akordioa"-ren (1998ko apirilaren 10a) bultzatzaileetako bat bezala gogoratuko zaio, Ipar Irlandako gatazkari amaiera ematea helburu zuena (EB Nazioa, Eskozia, Gales eta Ingalaterrarekin batera), eta Ipar Irlandako herriak eta Irlandako Errepublikak erreferendumean 1998an berretsi zutena (1998an John Humek eta David Trimblek Bakearen Nobel saria lortu zuten akordio honengatik).
Hamarkadako bi ohar triste: 1991an Freddie Mercury hil zen (1946an jaio zen Tanzanian, britainiar kolonian) HIESaren ondorioz, 80ko hamarkadan mundua astintzen hasi zen pandemiaren ondorioz. Eta bigarrena 1997ko abuztuan, Parisen izandako istripu tragiko baten Lady Di Galesko printzesa zendu zen.
Erresuma Batuaz ari garela, musikaz hitz egin behar da. Etiketak jartzen iaioak, BritPop (Suede, Blur, Oasis) sortzen da, baita Spice Girls izeneko fenomenoa ere (bost emakume taula gainean). Artearen munduan, Damien Hirst-en "Marrazoa" (1997) aipagarri: Bizirik dagoen norbaiten buruan heriotza pentsatzeko ezintasun fisikoa. Era berean, Norman Foster arkitektoa Zaldun izendatu zuten 1990ean.
Arlo zientifikoa, hamarkada hau zelula heldu batetik abiatuta egindako lehen ugaztunaren klonazioak markatzen du, Dollyardiarenak hain justu (1996-2003), Edinburgoko Roslin Institutuan garatu zutena.
AEB-Estatu Batuak. Kolapso sobietarrak 2. Mundu Gerraren amaieraren ondoren hasitako blokeen politika bipolar zaharra suntsitu zuen, AEB superpotentzia bakartzat hartuta nazioarteko panorama. Nazio Batuek baimenduta, Golkoko Gerrarekin (1990eko abuztuaren 2a - 1991ko otsailaren 28a) abiatu zen hamarkada, Estatu Batuak buru zirela eta 34 herrialde gehiagoren parte hartzearekin, Kuwaiteko Estatuaren inbasioari eta anexio irakiarrari erantzuteko. Irakek (Sadam Husein) "Gudu guztien ama" izendatu zuen, eta "Basamortuko Ekaitza" izena aukeratu zuen haren etsaiek. George H. W. Bush AEBko presidenteakEtxe Zuritik zuzendu zuen operazioa. Agian gerra horrengatik, 1992ko hauteskundeetan, Bill Clinton demokrata aukeratu zuten presidente. 1994an (eta 1998an) Alderdi Errepublikanoak Ordezkarien Ganbera eta Senatua irabazi zituen arren, Bill Clinton berriro aukeratu zuten 1996ko hauteskundeetan, eta 2001eko urtarrilera arte izan zen presidente. Hala ere, 1998an Monica Lewinsky 22 urteko bekadunarekin Clintonek izandako eskandalu sexualak eztanda egin zuen; 1999an absolbitu egin zuten Clinton eta karguan jarraitu ahal izan zuen.
Munduko Futbol Kopa (FIFA) Estatu Batuetan jokatuko da lehen aldiz 1994an, eta Brasilek bere laugarren Munduko Txapelketa irabaziko du. Eta bi urte geroago Atlanta-96ko Olinpiadak antolatzea egokitu zitzaion AEBri.
Arlo zientifikoan, 1998an, guztion ahotan egongo den botika jaio zen, Viagra izenekoa, Pfizer farmazialari estatubatuarrak garatua (1849an sortu zuten Karl Pfizer etorkin alemaniarrak eta haren lehengusu Karl Erhartek). Hasieran hipertentsio arterialari eta bularreko anginari aurre egiteko diseinatua, baina beste efektu batzuk ere bazituena... Bestalde, Interneten eta komunikazioen munduan, 1999an Microsoftek "MSN Messenger" berehalako mezularitza-programa sortu zuen (gogoratu haren jatorrizko ARPANET 1969an sortu zela, 30 urte aurrerago).
Gainera, munduko beste leku batzuetan, 1991n, Suitzan, Genevan, webgunearen sorrera iragarri zuten (World Wide Web: www), Tim Berners-Lee ingelesak eta Robert Cailliau belgikarrak garatuta. Hortik aurrera, nazioarteko ibilbide teknologiko zabala dator, "nabigatzaile" eta "bilatzaile" ugarirekin, eta 1998an Google (AEB) agertu zen. 1994an Japonian Sonyk "PlayStation" bere lehen kontsola estreinatu zuen, ondoren Europan eta Estatu Batuetan ere estreinatu zen. Hain arrakasta handia izan zuen, oraindik ere bideojokoen marka nagusietako bat dela. Halaber, CD-ROMa ezartzen du bere hardwarearen barruan, jokoak gordetzeko euskarri gisa, nahiz eta beste konpainia batzuçk, arrakastarik gabe lehenago saiatu ziren. Japonian ere sortzen da DVD Forum, mundu osoko ekarpenekin: Sony (Japonia), Philips (Holanda), Microsoft (USA) edo TDK (Japonia), CDari (compact disc, audio-datuak) lekukoa hartzeko asmoz. Eta 1995ean DVDa agertzen da, Consortium DVDak argitaratua. Bideo-zinten ordez DVD-ak (datuak biltegiratzeko disko optikoa) izango dira nagusi; Digital Versatile Disc, nahiz eta hasieran "V" bideotzat jotzen zen (Digital Video Disc). 90eko hamarkadako beste garapen tekniko unibertsala t telefonia mugikorraren booma izan zen. Nahiz eta armatoste haiek ia ez ziguten balio deiak egiteko (eta testu mezuak bidaltzeko), bigarren belaunaldia 1990eko hamarkada horretan etorriko da. GSM sistemak (Global System for Mobile Comunications, europar estandar bat) eta 900 eta 1800 MHz bitarteko frekuentziak erabiltzen zituen. Ahots-kalitatea eta segurtasun-mailak hobetu zituen, terminalen fabrikazioa sinpleagoa eta merkeagoa bihurtu zen. Analogikotik digitalera migratu zen, eta aurrerapen horiek ibiltaritza/roaminga ere ahalbidetzen dute. Motorola (AEB), Nokia (Finlandia), Ericcson (Suedia), Sony (Japonia), Alcatel (Frantzia) dira istorio horretako protagonistetako batzuk.
Ezin dugu 90eko hamarkadako errepasoa alde batera utzi, Jugoslavia desegin ondorengo Europako historiaren puntu beltz hori aipatu gabe. Txekoslovakia modu baketsuan bi errepublikatan (Txekia eta Eslovakia) bihurtu bazen Václav Havel politikari, idazle eta antzerkigilearen eskutik, ez zen gauza bera gertatu Jugoslavian, gerrak nagusitu zirelarik: Eslovenia (1991), Kroazia (1991-1995), Bosnia (1992-1995), Kroazia-Bosnia (1992-1994). Eta hamarkada ixteko beste bi gerra: Kosovo (1998-1999), Serbiako hegoaldea (1999-2001). Mazedoniako gatazka 2001erako geratu zen.
Hamarkada hontan (1990-1999) Fas zineklubak 318 saio egin zituen. Emakumezkoei dagokienez, 80ko hamarkadan zortzi emakumezko zuzendari zeuden, eta azken honetan 11. Zalantzarik gabe, Norvegiako zikloak badu eraginik: Anja Breien, Vibeke Lokeberg eta Laila Mikkelsen norvegiarrak, Zeelanda Berriko Jane Campion, Pascale Ferran frantziarra, Teresa Garcia Ramos espainiarra, Marion Hansel frantziarra, Patricia Rozema kanadarra, Rose Troche estatubatuarra, Beatriz de la Vega euskalduna edo Rosa Vergés katalanak arrastoa utzi zute Fasen.
Ondoz ondoko diru-krisien ondorioz, saioak ia % 20 murriztu ziren hamarkada honetan (384 saio 80ko hamarkadan eta 318 saio 90eko hamarkadan), batez beste % 12 gutxiago (360 saio hmarkadan)... [Supertramp taldearen "Crisis? What crisis? " edo Golpes Bajos galiziarren "Malos tiempos para la lírica"gogora ekarriz], iraganeko garaiak dira baina krisi egoerak energiarekin gertatzen den bezala, “ez da ez sortzen ezta suntsitzen, ERALDATU egiten da" eta beti EGOKITU beharra dago).
Guztira 221 zinemagile eta horien artean Aki Kaurismäki (7 film), Eric Rohmer (6), Peter Greenaway (5), Hal Hartley (5), Krzystof Kiéslowski (5), Nanni Moretti (5), Oliveira (4), Egoyan (4), Fellini (4), Ferrara (4), Imamura (4), Kusturica (4), Wenders (4), Tod Browning (4), eta hiruna emanaldiren goian aipatutako Jane Campion, Carax, Cronenberg, Terry Gilliam, Godard, Guerin, Jarman, Jarmusch, Jeunet, Laconte, Spike Lee, Mamet, Gonzalo Suarez, o Yimou.
Herrialde, gai, garai, estilo eta abarren paleta, eta gainezka egin nahi izan ez arren, anonimatuan ez geratzeko (webgunean ikusgarri egon arren) Fasetik igarotako beste izen batzuk: Alan Alda, Aldrich, Angelopoulos, Anh Hung, Antonioni, Araki, Assayas, Bellocchio, Bergman, Bodganovich, Joäo Botelho, Branagh, Bresson, Buscemi, Sergio Cabrera, Campanella, Chabrol, Chaplin, Larry Clark, Joel Coen, F. F. Coppola, Crichton, gure Cuerda maitea, Terence Davies, Tom Dicilo, Eisenstein maisua, Erice (nola ez!), Terence Fisher, betiko Ford, Jesús Garay, García Ruiz, Guédiguiain, Gutiérrez Aragón, Haneke (zer esan ez dakigula eta beldurtuta oraindik), Hitchcock, Hsiao-Hsien, Huston, Ibañez Serrador, Alex de la Iglesia, Iosseliani, Jodorowsky edo Neil Jordan.
Aire apur bat hartu eta margolariarekin paletarekin jarraitzen dugu; (esaerak dioen bezala: ‘dastatzeko, koloreak’: Chen Kaige, Kurosawa, Fritz Lang, Laughton, Leigh, Loach, López-Linares, Lynch, Mohsen Makhmalbaf, Malle, J. L. Mankiewicz, Nikita Mikhalkov, Ming Liang, Panahi, Portabella, Preminger, Sam Raimi, N. Ray, Recha, Ripstein, Rivette, Robert Rodríguez, Rossellini, Raúl Ruiz, John Sayles, Scorsese, Ridley Scott, Sirk, Soderbergh, Solondz, Oliver Stone, Subiela, Tanner, Tarantino, Tarkovski, Tavernier, Paolo eta Vittorio Taviani, Guillermo del Toro, Fernando Trueba, Urbizu, Gus Van Sant, Villaronga, Lars von Trier, betiereko Welles eta Hong Kongen amaitzen dugu Wong Kar-wai-ren eskutik. Zinema ikasi eta ulertzeko besterik ez. (Esandakoa ez da larritu nahi, erakusteko baizik…90eko hamarkadako FAS-i buruzko zerbait).
Portzierto… ez pentsa Rosa von Praunheim-ekin (Riga, Letonia alemana, 1942) ahaztu garenik, LGBTQ+ kolektiboko nazioarteko zinemako erreferente nagusietako bat izanik.
Zinematografia handi eta txikiak igaro dira FASetik, hori da gure lanaren zati bat, baina burua lortzeko lehia indie hamarkadak markatzen du: AEBko zinemaren nagusitasuna (101) eta jarraian Frantzia (57), Espainia (29), Erresuma Batua (25), Italia (16), Kanada (11), Japonia (8), Finlandia (8), Norvegia (7), Txina (6), Iran (5), Belgika (5), Alemania (5) nabarmentzen dira. Eta begirada bereziak Euskal Herritik (6) edo Kataluniatik (3).
1988/03 -1995/06 (7.1) 80. hamarkadatik dator(ikus 80. hamarkadako 4. Bolumenna)
Paco Giráldez (presidentea), Manu Paja (presidenteordea), Ernesto Fernández (idazkaria), Juan Carlos Gomez-Uranga (diruzaina), Dani Rubio (liburutegia), Txus Retuerto (programa-PRG), Miguel Ángel Gómez (aretoa), Ricardo Palmero (atezaina), Fran Giráldez (publizitatea) eta Iñaki González (propaganda-difusioa).
- 1990-01-08: (1324. saioa) "Danny Boy/Ángel" (Neil Jordan. 1982) filmaren proiekzioa eta solasaldia Dani Rubioren eskutik (lan hori ere egiten du aurreko ikasturteetan)
Dani Rubio Zotes (Arrigorriaga. 1948) Irakasle ikasketak egin zituen, eta lehen hezkuntzako irakasle izan zen. Zuzendaritza Batzordeko kidea 1988tik, hasiera batean liburutegiko zereginetan jardun zuen eta, ondoren, idazkari gisa hainbat etapatan (lehendakaritzak).
- 1990-01-25: Juan Carlos diruzainak jakitera ematen duenez, egoera ekonomikoa prekarioa da: 50 bazkide gutxiago, / Baina aurreinskripzioen bilakaera: 86/87 (batez beste/saio 71), 87/88 (bb/s 60), 88/89 (bb/s 97), 89/90 (bb/s 138), FASekiko konpromisoa txikiagoa izatea dakar.
- 1990-01-29: (1327. saioa] "El asalto" (Fons Rademakers. 1985) filmaren proiekzioa, eta solasaldia Ricardo Palmeroren eskutik.
Ricardo Palmero Santamaria (Bilbo. 1959). Kazetaritzako ikasketak hasi zituen, baina Correosen oposizioak gainditu ondoren bertan hasi zen lanean. FASeko Batzordekidea 1988tik, zineklubaren kudeaketan hainbat lan eginez: atezaina, programazioa, aurkezle lanak, aretoko kudeatzailea...
- 1990-02-22: (Z038. saioa] Osteguna. 1955. urtearekiko *XXXV. urteurreneko saio berezia: "La sombra del testigo” (Ridley Scott. 1987) filmaren proiekzioarekin.
- 1990-03-02: ‘Garai zailak’. Gutuna Bilboko Udalari, laguntza ekonomiko handiagoa eskatuz (aurreikusitako defizita: 1.000.000 pezeta [6.000 €]). 250 bazkide eta beste 50 bazkide hiruhilekoak (garai hartan indarrean zegoen modalitatea). Fas zineklubaren jarduerak nabarmentzen dira (*XXXV: 1955*-1990. *elkarteen erregistroa):
1. Zinekluben Federazio Nazionalaren Sorrera (1956), 1957ko ekainean eratu zena.
2. Bilboko Institutu Frantsesarekin lankidetza 1954tik.
3. Bilboko Institutu Italiarrarekin lankidetza 1953tik.
4. Bilboko Institutu Alemaniarrarekin lankidetza 1957tik.
5. Bilboko Iberoamerikako eta Filipinetako Zinema Dokumentalaren Nazioarteko I. Lehiaketaren (1959-10-03/09) sorreraren lankidetza eta partaidetza [gaur ZINEBI], Kultura Hispanikoaren Euskal Institutuak babestua.
6. Bizkaiko Zine Begiraleen Elkartearekin lankidetza 1970etik (artean ez zegoen zinema eskolarik Bizkaian).
7. Hitzarmena Espainiako Kultura Ministerioarekin (1978tik), zinema zabaltzeko. Estatuko Zinekluben Federazioak sustatua.
8. Euskadiko Zinekluben Federazioaren (Euskadiko eta Nafarroako Zinekluben Elkartea) sorreraren bultzatzailea, Eusko Jaurlaritza berriak babestua (1980-01-22, Ramón Labayen). Euskadiko gainerako zineklubekin kolaboratzailea.
9. Euskal Zinemaren Astearen antolatzailea 1981eko urrian, Bilboko Udalaren eta Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzarekin.
10. 1983ko abuztuko uholdeek eragindakokaltedunen aldeko Aste Zinematografikoaren antolatzailea, 1983ko urrian egina, hirian kokatutako banatzaile zinematografikoen laguntzarekin.
11. Zinema Amateurraren Lehiaketen antolatzailea, 1957ko azarotik, eta ondorengo banakako saiona baita, 1976an "El Corte Inglés" Zinema Amateurraren I. Lehiaketarekin amaitzen direnak.
12. Zinema-ikastaroen antolatzailea 1953tik
13. Zine forumeko 1.300 saio baino gehiagoren antolatzailea, 600.000 ikusletik gora lortutadenbora tarte honetan (1955-1990).
14. Antolatzailea: Mahai-inguruak, erakusketak, FAS liburutegia, ezohiko zikloak: Sobiet Batasuneko zinema, Norvegiako zinema,...
*Kultura-erakundea. Zineklubaren izaera eta helburuak. Lehen bizikoa, kultura zinematografikoa zabaltzea, alderdi guztietatik.
- 1990-06-10: Eraikinaren salmenta ekarriko lukeen San Bizente Ikastetxearen itxiera. (1995ean salduta)
- 1991-01-07: (1356 saioa) "El vent de l 'illa (Gerard Gormezano. 1986) filmaren proiekzioa. Urte eta hiruhileko hasiera izanik, esku-programaren aurrerapena aurkezten da, formatu berrian (8 orrialde, folio-din A4 bikoiztua). Horrez gain, kuoten berri ematen da: normala, 5.900 pezeta (4.900 pezeta ziren aurretik) eta murriztua (4.700 pezeta; lehen 3.900 pezeta ziren). Aurreinskripzioa 300 pezetakoa izango da, lehen 250 pezeta zirelarik).
- 1991-01-21: (1358 saioa)"Pasión lejana" (Jesús Garay. 1983) filmaren proiekzioa. Saio honetan programak banatzen dira (hiruhilekoko esku-programa 20 orrialdekoa da, BBK-k babestuta).
- 1991-03-04 eta 11: (1364 eta 1365. saioak) José Luis Guerini eskainitako zikloa, "Los motivos de Berta (Fantasía de pubertad). 1983)” eta "Innisfree" (1990), Irlandako herri horretan kokatuta. Bigarren saioan Guerin bera izan genuen.
José Luis Guerin(Bartzelona. 1960) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1991-04-08/10: (1367, 1368 eta 1369. saioak) Norvegiako Zinemaren I.go astea, Euskadiko Kutxaren, Zinemaldiaren eta Norvegiako Enbaxadaren lankidetzarekin.
- 1991-04-15/17: (1370, 1371 eta 1372. saioak) Norvegiako Zinemaren 2. astea, Euskadiko Kutxaren, Zinemaldiaren eta Norvegiako Enbaxadaren lankidetzarekin.
- 1991-10-07: (1382. Saioa) 91/92 ikasturtearen eta hiruhilekoaren aldaketa, "Do the Right Thing!/¡Haz lo que debas!” (Spike Lee. 1989) proiekzioarekin. Ikasturte hasieran kuotak eguneratzen dira: normala (6.400 pezeta) eta murriztua (5.100 pezeta). Krisi ekonomikoa arintzen joatea da helburua.
- 1991-11-14: Sevillako Zinekluben Kongresuari buruzko informazioa ematen da batzarrean, baita Aldundiaren partetik jasotako dirulaguntza, eta 1992ko maiatzean 0 pezetatangeratzea aurreikusten da (egoera itogarria benetan).
- 1992-06-22: Batzar Orokorra. Kuoten igoera onartzen da egoera kritikoa zuzentzen den ala ez ikustearren; urteko ohiko kuota 7.000 pezeta (lehen 6.400 pezeta ziren; ikasleak eta langabeak: 5.700 pezeta (lehen 5.100 pezeta); hiruhileko arrunta: 3.200 pezeta eta 2.700 pezeta hiruhileko murriztua.
- 1992-10-05: (1417. saioa) 92/93 ikasturtea "Thelma & Louise" (Ridley Scott. 1991) proiekzioarekin hasten da, Susan Sarandon, Geena Davis edo Brad Pittek bide onera bueltatuko gaituztelakoan, "bizitza bada, itxaropena ere bai" leloari helduta.
- 1993-01: Bizitza aurrera doa eta FAS-ek biziraupenari atxikitzen zaio. Eta "brainstorming" etengabe horretan informatika iristen da(bulegoa eta bazkideen erregistroa); datu eta kontu guztiak eguneratzea tokatzen da.
- 1993-05-10/1993-06-21: (1442-1448 saioak) "Nouvelle Vague" zikloa, 50eko hamarkadaren amaierako (FASen sorrera konparatuz, 50eko harkadaren hasieran) "olatu iraultzailea", krisiari buelta emango diona (2023ra, 30 urtera iritsi gara 1993tik, egoera desberdinak surfeatuz). Batzuetan Kultura masokista da.
- 1993-10-04: (Z039. saioa, programan egindako zenbaki-akats baten ondorioz) "El largo día acaba" (Terence Davies. 1992) filmaren proiekzioa. Bihozkadarik? Olinpiadak, Erakusketa Unibertsala... atzean geratu dira eta horrekin batera atzeraldi ekonomikoa ere bai. 93/94 ikasturte berria, kuota berriak: normala (7.500 pezeta) eta murriztua (6.200pezeta). Eutsi egin behar...
- 1993-10-20: Gobernu Batzordeak jakinarazten du, lan-arrazoiengatik, Juan Carlos Gomez Uranga (diruzaina) Donostiara joango dela, eta ezin izango duela bere zereginekin jarraitu. Ernestok eta Danik euren gain hartuko dituzte zereginak (dirulaguntzak eta diru-bilketak), Txus Retuertoekin batera (ZINEBIrekin harremana).
- 1993-12-20: (1457. saioa) "Totó el héroe" (Jaco Van Dormael, 1991) filmaren proiekzioa. Murrizketak direla medio, Gabonetako haurrentzako zinemaren etapa ixten da. Datozen urteetan, saioa normala izango da.
- 1994-02: Haize berriak, errekonozimendu bat: FAS zineklubak (Paco Giráldez) El Mundo (Euskal Herriko edizioa) egunkariaren Euskal Zinemaren Saria jaso du, "Lan Instituzional Onena" egitearren euskal zinemaren sustapenerako.
- 1994-05-19: Gobernu Batzordeak Ohorezko Lehendakari izendatu zuten Jesus Mari Echano Euskal Herrira itzuli zenean, eta, gainera, batzarretan parte hartu zuen. 40 urteko memoria (1955-1995) prestatzen da Bilboko Udalerako. 105 bazkide ditu FASek (250 ziren hamarkadaren hasieran), eta batez besteko asistentzia 85 lagunekoa da. 250.000 pezetako defizita aurreikusten da. Ez dago su-etenik.
- 1994-12-19: (1457. saioa) Haurren saioa ordezkatzeko (urtea amaitzeko), "Loi 627" (Bertrand Tavernier. 1992) proiektatzen da, drogaren aurkako polizia-brigada bati buruzko erdi-dokumentala. 627 Legea droga-trafikoaren aurkako legea da Frantzian.
- 1995-02: Argia aldizkarian artikulua (# 1517) "Zineklubek proiekziorik badute?" (Ba al dute proiekziorik zineklubek?). Zentzu bikoitz horrekin Euskal Herriko zinekluben egoeraren gainbegiratua egiten da:
* Zinekluben egoera Euskal Herrian: Araban (1 EHU); Bizkaian (7 + 1 EHU); Gipuzkoan 10 (lehen 28 ziren); eta Nafarroan (4 + 1 Nafarroako Unibertsitate Publikakoa).
* Pepe Azpiazuk (Azpeitia Zineklub Taldea) adierazi duenez, "Ez da lortu Euskal Zinekluben Federaziorik, ahaleginak egin izan diren arren".
* Juan Luis Zabala (Azkoitiko Gaztetxeko Zinekluba). "Urre bila: herrietara iristen ez diren bitxi horiek biltzen ditugu," Cinema Paradiso "(E. Scola)," En el curso del tiempo "(W. Wenders) edo Miguel Angel Ostizen"La gran ilusión" liburua. Urrezko eztabaida-garai haiek jada desagertu dira".
* Juan Carlos Gomez Uranga (FAS Zinekluba, Bilbo). “40 urte eta gero, desagertzeko zorian dago FAS… 300 bazkide inguru izatetik, 110 izatera pasa gara. Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntza baino ez dugu jasotzen. Eta, gainera, San Bizente aretoa utzi behar dugu. Harrituta, 400.000 biztanleko ingurune batean ezin delako zineklub bat ere mantendu”.
- 1995-03-10. El Correo. "Egile-zinemarako garaia". Paco Giráldez. El Carmen aretoa, 40 urteko ibilbidea duen zineklubarentzat. Paco Giráldez, duela hamabost urtetik FAS taldeko kidea, eta dagoeneko zazpi urtez presidente. Espainiako zineklub beteranoena eta Europako zaharrenetako bat. Maiatza da data gakoa, baina aurretik berehalako aldaketei aurre egin behar zaie. "Hainbeste urte San Bizente aretoan eman ondoren, eraikina saldu egiten da eta lekualdaketa berehalakoa da. Nostalgia apur bat sentitzen da egindako ibilaldiagatik, baina onartu beharra daukat Indautxuko plazan dagoen El Carmen aretoaren baldintzak askoz hobeak direla, kapazitate handiagoa tartean ", dio Pacok. Urte asko pasa dira, zale talde baten ekimenez, 1955ean FAS zinekluba sortu zenetik. Europan zinekluben jaiotzaren garaia zen. "Orduan idatzitako estatutuek adierazten zuten FASen helburua gizartea zinemaren bidez aztertzea zela, ikuspegi katolikotik. Zirkuitu komertzialean baimenik ez zuten pelikulak ikus zitezkeen, baina aurretik bost apaizek gaitzesten zituzten iraultza sozialarekin lotutako mezu posibleak". Garai hartan, Paco Giráldez gaztea Familia Sakratuaren parrokiko proiekzioetara joaten zen. 60 eta 70eko hamarkadetan, FAS benetako eztabaida-foro bihurtu zen, eta garai hartako politikariek eta sindikalistek ere parte hartu zuten emanaldien osteko mahai-ingurutan. Neorrealismo italiarraren filmen harira, alegazioetarako bidea aurkitu zuten, zentsuraz kezkatu gabe, nahiz eta ikuskatzailea aretoan bertan egon. "Zinema ez zen beste gauza batzuez hitz egiteko aitzakia, funtsezko ardatza baizik. Oso film onak eta historikoak ikusten ziren helburu didaktiko batekin, eta funtzio hori desagertu egin telebistako filmotekak agertzean, ikusleek lehengo gauza on guztiak ikusi baitituzte". Espainiako Zinekluben Konfederazioaren eta desagertutako euskal elkartearen sortzaile eta sustatzailea da FAS; "zinearen ikuspegi berri bat suposatzen duten filmak proiektatzeaz arduratzen da, horretan ari diren zuzendari berrien bitartez. Onena bilatzen dugu, pantaila komertzialetara nekez iristen dena. Esate baterako, Jane Campionek El piano filmarekin ospea lortu baino lehen, FASen bere aurreko lanakaztertzeko aukera izan genuen. FAS zineklubak zeresan handia izan zuen Bilboko film laburren jaialdiaren lehenbiziko garaietan, eta, gainera, erreferentzia ukaezina izan da FAS gaur egun zinemari ekarpenak egiten dizkioten gure inguruko pertsonen artean, hala nola Pedro Olea zuzendaria edota Santos Zunzunegui teorikoaren artean. Dena den, diru gutxiren truke, zinemaz ulertu nahi duen orori irekita dago FAS eta, ondorioz, zinemaz gehiago gozatu ahal izango du. Arte honetan hasita haiei ez dago ezer esan beharrik. Hemendik aurrera, Karmenen, San Bizenteren ordez, 19:30ean astearteetan eta ez astelehenetan".
- 1995-03-22: Gobernu Batzordea (azkena San Bizenten ospatuta), Ivan Barredo sartzen da gonbidatu gisa. El Carmenekin bost urteko kontratua (luzatzeko aukerarekin) kontratua sinatu da. Bulego berria bilatu beharra dago.
- 1995-03-27: Gotzain-gutuna, FASek uko egin dio San Bizente aretoa eta bulegoak erabiltzeari. Paco Giráldez eta Manu Pajak egindako kudeaketaz informazio hau ematen digute: "1994/1995 ikasturteko lehen saioan egindako hasierako errekerimenduari, hau da, San Bizenteko aretoa eta bulegoa hilabete baino lehen uzteko errekerimenduari (Elena gotzaindegiko ekonomilariaren lehen eskakizuna Cineclub Fas enpresaren jarduerak bertan behera uztea izan zen, inolako alternatiba eta ordainik gabe), Gotzaindegiko ordezkariekin izandako negoziazio zailak jarraitu zion, eta bertan funtsezko zeregina izan zuen Marta González de Lombera bazkideak osatutako talde juridikoak, Inmaculada Larrínaga Ruiz eta Javier Martínez Castrillejoren bulegoak eskuzabaltasunez lagunduta" (lerro hauetatik Martari aitorpena eta eskerrak kudeaketa ordainezin horiengatik).
- 1995-03-27: San Bizente Aretoa, astelehena (1497. saioa)"La estrategia del caracol" (Sergio Cabrera. 1993) filmaren proiekzioa eta ondorengo solasaldia.
- 1995-04-04: San Bizente aretotik (San Bizente kalea, 2) El Carmen aretora (Indautxu plaza): 471 besaulki. Proiekzio egun aldaketa astelehenetik asteartera (19:30), Bilbon astelehenetan "ikuslearen eguna" izaten baita areto gehienenetan.
- 1995-04-04: Carmen Aretoa, asteartea (1498. saioa)"Trois couleurs: rouge/Tres colores: rojo" (Krzysztof Kieslowski. 1994) filmaren proiekzioa eta solasaldia espazio berrian.
- 1995-05-30: OHO, Ohiko Batzar Orokorra. Pacok (presidentea), Manuk (presidenteordea) eta Fran Giraldezek (batzordekidea) 70 bazkideren aurrean honako hau adirerazten dute:
- Lekualdaketaren arrazoiak eta kudeaketak.
- 4.000.000 pezetako kalte-ordaina, bulegoa uzteagatik.
- 94/95 ikasturteko balantzea: -320.000 Pts
- Bazkide kopurua: 96
- Kuota murriztua kendu da, urteko kuota 10.000 pezetatan geratuz, eta aurreinskripzioa 500 pezetatan.
- Eta jardueren memoria irakurtzea.
- 1995-06-02: Gobernu Batzordean, 15 bazkide honako hau komentatzeko: Berehalako bulego baten lekualdaketa; Txus Retuertori presidentea izatea proposatzea (Txus Retuertoren baietza) eta kontaktua TeleBilbaon (Javier de la Cruz)-
- 1995-06-05: FAS bulegoa Bailen kalera lekualdatzea (San Bizente kaletik, 2 [48001-Bilbao], Bailen kalera, 1-5. solairuan, 5. Saila [48003-Bilbao])
1995/07 -1996/06 (1.0)
Txus Retuerto Fernández (presidentea), Fran Giráldez (presidenteordea), Dani Rubio (idazkaria), eta batzorkideak: Iñigo Ongay, Ricardo Palmero, Iñaki Ochoa de Echagüen, Iván Barredo, y Iñaki González.
- 1995-10-10: (1505. saioa) Zineklubaren etapa berri bat hasi zen, egoitza berria (El Carmen aretoa, Indautxu), Gobernu Batzorde berria eta "Caro diario" (Nanni Moretti. 1994) filmaren proiekzioarekin.
- 1995-10-23: Gobernu Batzordea, Batzar Berria.
* ZINEBIrako epaimahaia*: Ricardo Palmero, Dani Rubio, Iván Barredo, Iñigo Ongay, Mari Mar Peña eta Pablo Reparaz.
- 1995-10-24: Ezohiko Batzar Orrokorra
* 40 bazkideren aurrean, Gobernu Batzodearen aldalketa, bulegoa berria (Bailen kalea), areto berria (El Carmen, Indautxu) eta ordenagailua eta fitxategiak berritzea onartu da.
- 1995-12-19: (1515. saioa) "Les rendez vous de Paris" filmaren proiekzioa (Eric Rohmer. 1995), Mercedes Mata eta Txaro Landa bazkideen aurkezpenarekin.
Mercedes Mata Arenas(Mataporquera, Kantabria. 1958) Neguan jaio zen Mataporqueran elurte handiak izaten zirenean. Gaztetan Bilbora etorri zen, Enpresen Administrazioa ikasi zuen eta, FAS ezagutu zuenean, ez zuen alde egin nahi izan. Zinemazale amorratua eta FASeko bazkidea 80ko hamarkadatik, hainbat batzarrarekin kolaboratu izan du. Baina gaixotasun arraro bat (ikusmena galtzea) bidean gurutzatzen zaio 2007an.
Txaro Landa García(Bilbo. 1959) Kimika ikasketak hasi zituen (EHU), baina laster Informazio Zientzien Fakultatera jo zuen (EHU). 1989an lizentziatu zen. 1991n Komunikazio Orokorreko Masterra egin zuen (Madrileko Complutense Unibertsitatean eta RNE-Radio3an). Irratiko hedabideekin kolaboratu du (Cadena SER, Radio Euskadi eta Radio Popular-Herri Irratia, besteak beste). Eta hainbat zinema-lehiaketatan parte hartu du epaimahai gisa: Cine Invisible, Bilbao; Festival Cortada, Vitoria-Gasteiz; Humor en Corto, Arrigorriaga, Bizkaia; rec Tarragona. 2011tik FASeko presidentea izango da, lehen emakumea kargu horretan.
- 1996-05-23: Gobernu Batzordea.
* Ikastaroaren balantzea aztertzen da. Gastuak: 4.000.000 pezeta. Defizita: 1.500.000 pezeta.
* Gastuak aipatzen dira: filmak (50.000 pzta.), Soldatak (45.000 pzta.), Bulegoa (30.000 pzta.) eta aretoa (27.000 pzta.)
* Bazkide kopurua: 90; aurreinskripzioen batez bestekoa: 40 saio bakoitzeko.
* Estatutuetan honako lanpostu hauek aldatzea onartzen da: presidentea, presidenteordea, idazkaria, diruzaina, bost urteko antzinatasuna.
* Gobernu Batzorde berria aurkezten da, errelebo gisa.
- 1996-05-28: Ohiko Batzar Orokorra
* 35 bazkidek parte hartzen dute
* Gobernu Batzorde berria: 10 lagun
* Estatutuak aldatzea onartu da (5 urteko antzinatasuna Gobernu Batzordeko lanpostuetarako)
* Estatutuen 18. artikulua aldatzea onartzen da (FAS zineklubaren elkartearen likidazioari buruz)
* Balantzea: Defizita 1.482.000 pezeta. Saldoa: 1.943.000 pezeta (dirua bulegoagatik jasotako kalte-ordainaren 4.000.000 pezetatik datorren kopurua)
* Bazkide kopurua: 88
1996/07 -2004/06 (8.0)
Juanjo Ortiz García (presidentea), Txarli Otaola (presidenteordea), Dani Rubio (idazkaria), Iñaki Ochoa de Echagüen, Felipe Arnold, Iván Barredo, Pablo Reparaz, Ricardo Palmero, Iñigo Ongay eta Carlos Juárez. Aurrerago, Mercedes Mata, Santi Pascual eta Ruth Ochoa gehitu ziren.
- 1996-07-09: Gobernu Batzordea. Ikasturte eta zuzendaritza aldatzeko ohikoa den jarduera frenetikoarekin, zineklubaren independentzia "eklesiastikoa" indar handiagoz azpimarratzea onartu da, aurreko bi batzarretan abian jarri ondoen / Bazkideak erakartzeko asmoz, kuota berri bat jarri da martxan: 5.000 pezeta lehen urtean / ASAIrekin (Irudiaren Lagunak Elkartea) eta Euskal Errealizadore Berrien Plataformarekin lankidetza estuan aritzea adosten da. Logo eta lelo berria garatzen dira.
- 1996-10-08: (1533. saioa) Zineklubaren etapa berriko lehen saioa, Gobernu Batzorde berriarekin, eta "Petits arrengements avec les morts" (Pascal Ferran. 1994) filmaren proiekzioaarekin. Ilusio berriak.
- 1996-11-16: (1538. saioa) Ezohiko saioa larunbatean (asteartean El Carmen okupatuta) “Zine maratoia: Mangan amaiera” lelopean hiru film proiektatuko dira "Maratón de Cine: Terminado en Manga": "Maldita generación" (Gregg Araki. 1995); "Teniente corrupto" (Abel Ferrara. 1992) eta "Ghost in the Shell" (Mamuro Oshii. 1995). Bazkideentzako prezioa: 500 pezeta, eta publiko orokorrarentzat: 1.000 pezeta. Freskagarriekin eta bokatekin filmen arteko atsedenaldietan.
- 1997-01-22: Gobernu Batzordea: film laburren kudeatzaile Carlos Juarez izendatzen dute. FASi ikusgarritasun handiagoa emateko asmoz, liburuxkak egingo dira DIN-A4 tamainekoak. Datu guztiak ordenagailuan sartuko dira. Soldatak onartuko dira: Idazkaritza (36.500 pzta./urtea), Proiekzionista (5.500 pzta./urtea), Atezaina (2.500 pzta./urtea).
- 1997-02-15: FASen gutuna NOSFERATUri (Eusko Jaurlaritzaren kultura-solaskide gisa), hainbat proiektu abian jartzeko: Film ibiltariak eta eztabaida lekuak/Zinema-ikastaroak eta tailerrak. Aipatutako gutunean, Zinema Dokumentalaren eta Film Laburren Bilboko Jaialdian (gaur egungo ZINEBI) FASen parte hartzea nabarmentzen da. Jaialdi horretan, gainera, FASek "Berrikuntza Zinematografikoari" (Txus Retuertoren izendapena) saria ematen du. El Carmen aretoaren edukiera: 471 besaulki, 250 ikusleren batez besteko bertaratzea (175 bazkide + 85 lagun publiko orokorra). Bestalde, 95/96 balantzea ere aipatzen da: gastuak (5.252.000 pzta.), Diru-sarrerak (3.620.000 pzta.) = defizita 1.632.000 pezeta. Zabalkundea El Correo egunkariko "Evasión" gehigarria) eta publizitate faldoia asteroko saioarekin.
- 1997-03-18: (1.552. saioa) "El bosque animado" (1987) filmaren proiekzioa zuzendaria, Jose Luis Cuerda, gurekin dela."Foro" (FAS-ASAI-Plataforma NRV) proiektua hasi zen. Horri esker, zuzendariak FASera gonbidatzeari ekin zitzaion berriro, eta kudeaketa apur bat "itzalita" ondoz ondoko krisi ekonomikoen ondorioz.
José Luis Cuerda Martínez(Albacete, 1947 – Madril, 2020) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1997-05-27: Ezohiko Batzar Orokorra, 96/97 balantzearen berri ematen duena: Gastuak (4.000.000.-), Diru-sarrerak (3.100.000 pzta.) = defizita 900.000 pezeta, nahiz eta balantze negatiboa izan, baina defizita murriztuz. Bazkide kopurua: 165, aurreko ikasturteetako 88-90 kopuruarekiko igoera nabarmena. Lankidetzak mantendu egiten dira: El Correo, BBK, Zuzendari Berriak, ASAI eta ZINEBI. Babes gehiagoren beharra sumatzen da; esate baterako Eusko Jaurlaritza eta Bilboko Udalarengatik 0 pezeta jasotzen dugu, biak ere Guggenheim-Bilbao proiektuari bideratzen dutelako ahalik eta laguntza handiena. Coliseo zirkuituarekin akordioa lortu da: "Ikuslearen prezioa" astelehenetik ostegunera, FASeko bazkide-txartelarekin.
- 1997-10-07: Logo berria. [Hiru zirkulu goraka, azpimarratuta] + [parentesiak itxi], kamera bat simulatuz. Eta lelo berria: Fas. Zinemaren eta Irudiaren Bilboko Foroa. (programazio aurrerapenetan dagoeneko erabiltzen zena)
- 1998-01-13: (1573. saioa) Ordutegi-aldaketa 19:30etik 19:45era, "Angel Face/Cara de ángel" (1953) filmaren proiekzioarekin.
- 1998-02-05: Gobernu Batzordea: hilean film klasiko bat programatzea erabaki da, film laburren proiekzioa bultzatzea ere bai eta, azkenik, idazkaritzarekin soldata adostea(21.000 pezeta/urtea= 14x1.5000 pezeta/hilean)
- 1998-03-10: (1580. saioa)"El hombre que mató a Liberty Balance" (John Ford. 1962) filmaren proiekzioa eta ondorengo solasaldia dela eta, filmaren koadernotxo bat (Areto Orrialdea) banatu zen, Pablo Reparazek Patxi Urkijo (EHU/UPV) doktorego tesiaren inguruan egindakoa, BBK, Bizkaiko Foru Aldundia, Viernes de evas!ón eta Jaurlaritzako Kultur Sailaren [* berritasuna] laguntzarekin.
- 1998-04-07: (1584. saioa)"Tren de sombras" (1997) filmaren proiekzioa, José Luis Guerin zuzendariaren 1991eko bisita errepikatuz.
José Luis Guerin (Bartzelona, 1960) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1998-05-05: (1587. saioa) Gonbidatu berezia, Alberto López Echevarrieta kazetaria, FAS zineklubaren hastapenak ezagutzen dituena, "Alexandre Nevskj" (Sergei Mijalovich, 1938) filma aurkezteko.
Alberto López Echevarrieta(Bilbo. 1945) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1998-05-19: (1589. saioa)"Foro" proiektuarekin jarraituz, Antton Merikaetxebarria gonbidatu zuten "Johnny Guitar" (Nicholas Ray. 1954) filma aurkezteko. 70-80ko hamarkadetan FASen parte hartutakoa zen Alberto López Echevarrieta zinegile eta kazetaria.
Antton Merikaetxebarria Zuinaga(Bilbo. 1944) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1998-apirila/ekaina: "Klasikoek" eta gonbidatuek zinema-joera berriak aztertzen duten garaia: Aki Kaurismäki, Atom Egoyan, Wong Kar-wai, Spike Lee, Sergei Bodrov, edo Abel Ferrara.
- 1998-10-06: (1594. saioa) Ikasturte berriaren hasiera (98/99), Lars von Trierren "Rompiendo las olas" (1995) film lazgarriaren proiekzioarekin. Esku-programa aurkezten da, formatu berria eta diseinu berrirekin: 147x210 mm, 32 orrialde, argazkiekin. Dagoeneko FASen 46. urteurrenean gaude, nahiz eta paperetan 45.a bezala agertu. Kuotak mantenduko dira: 10.000 pezeta (normala)/7.500 pezeta (murriztua: ikasleak eta langabeak)/eta 5.000 pezeta (bazkide berriak). 19:45etako ordutegia berretsi da.
- 1998-11-10: (1599. saioa) "Cien maneras de hacer pollo al txilindron" (Kepa Sojo. 1997, flb) eta "El efecto dominó” (David Koepp, 1996) filmekin saio bikoitza.
Kepa Sojo Gil (Laudio. 1968) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1998-11-11: Gobernu Batzordea: FASen bulegorako egoitza aldaketa bat kudeatzen ari da. Lokal-adaketa prestatzea. Jaialdietarako (Donostia, Gijon, Valladolid...) dieta bat onartu da: 1.000 pezeta eguneko.
- 1998-12-01: (1602. saioa) Gonbidatu berezia: Txabi Loyola kazetari eta bazkide ohia, "F for Fake (Question Mark)/Fraude"(Orson Welles, 1973) aurkezten duena.
Txabi Loyola (Bilbo. 1949) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1998-12-15: (1.603. saioa)"Por un infante difunto" (Tinieblas González. 1998, flb) eta "El Che" (Maurice Dugowson, 1996) filmekin saio bikoitza, Tinieblas González bertan dela.
Tinieblas González(Ourense. 1972) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1999-01: FASeko Bailen kaleko bulegoa Luis Briñas kaleko hiri-egoitzara lekualdatzea-Basurtoko Udaltegia ‘Gizarte Etxea’ (Luis Briñas kalea, 18-1.a [48013 Bilbao]).
- 1999-02-09: (1608. saioa) "Cachito" (Enrique Urbizu. 1995) filmaren proiekzioa, Enrique Urbizu eta Aitor Mazo aktorea solasaldian zirela.
Enrique Urbizu Jauregi(Bilbo. 1962) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
Aitor Mazo Etxaniz(Bilbo. 1961 – Bilbo. 2015) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1999-03-09: (1611. saioa)"Au hasard Balthazar" filmaren proiekzioa (Robert Bresson. 1966), Santos Zunzuneguik aurkeztuta.
Santos Zunzunegui Díez (Bilbao.1947) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1999-03-16: (1612. saioa) Saio bikoitza:"Amor de madre" (Koldo Serra–Gorka Vázquez. 1998, flb) eta "Funny Games" (Michael Haneke, 1997). Gorka Vázquez eta Koldo Serra gonbidatuta etorri ziren. Oraindik ere izututa gaude Hanekeren filmarekin. Gorkak eta Koldok euren film laburra aurkeztu zuten, ikusleak oraindik ere shock egoeran zeudela.
- 1999-04-27: (1616. saioa) Robert Guédiguiain-i buruzko mini-zikloa, "À place du coeur/De todo corazón" (1998) filmarekin ixten duguna, José Luis Rebordinosen parte hartzearekin.
José Luis Rebordinos Miramon(Errenteria, Gipuzkoa. 1961) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea] Garai horretan Nosferaturen programatzailea (zikloen antolatzailea 2010era arte eta izen bereko aldizkarian kolaboratzailea), Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinemaren Astearen arduraduna (1990-2010) eta, aldi berean, Kimuak programaren bultzatzailea (1998an sortu zen Jaurlaritzaren eskutik, euskal film laburrak sustatzeko). 2011tik aurrera, Zinemaldiko zuzendaria da Rebordinos.
- 1999-05-11: (1618. saioa) "Storm" (Alan Griffin. 1986, flb) eta "Cube" (Vincenzo Natali. 1997) filmekin saio bikoitza. Alan Griffin gure artean da eta haren eskutik "Storm" filmeko oraina eta etorkizuneko "Cube" (Orwellen 1984 modukoa) aztertu ahal izan genuen.
- 1999ko maiatzean, FAS zineklubak El Carmengoo aretoa utzi zion Bilboko Fantasiazko Zinemaren V. Asteari.
- 1999-05-18: (Z044. saioa) Lagapenaren ondorioz, FASeta FANT jaialdiaren arteko lankidetza sortu zen, eta "The Hidden" (Jack Sholder, 1987) filma proiektatu zen FAS-asteartea esparruaren barruan.
- 1999-05-21: (Z045, saioa) Hainbat erakunderekin lankidetzan (horien artean EHU), Chicho Ibañez Serrador gonbidatuta dator saiora, "La Residencia" (1969) filmaren proiekzioarekin. Jakinduria, gozamena eta komunikatzaile handia, handia Chicho.
- 1999-05-25: (1619. saioa) "Foro" proiektuaren jarraipen gisa, Luis Marias gidoilari bilbotarra gonbidatuta "Mensaka" (Salvador García Ruiz. 1998) aurkezteko. [Gidoi Egokitu Onenaren Goya1998 Saria].
Luis Marías Amondo(Bilbo. 1962) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1999-06-01: (1620. saioa) Paulino Viota gonbidatua izan da, FASeko ohiko kidea ikasle urteetan, "Vertigo” Hitchcock zuzendari handiaren harribitxia interpretatzeko, Alfred Hitchcock (1958) [Estatu-banaketarako izenburuan (Vértigo, entre los muertos) ikus daiteke ikusleekiko tratua, filmak ulertzeko... Ohiko praktika zen hori)
Paulino Viota Cabrera(Santander. 1948) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas web orria]
- 1999-06-15: Ohiko Batzar Orokorra. Kuotak mantendu egiten dira: 10.000.-/7.500.-, bazkide berria egiten duen bazkideak kuota murriztua du (7.500.-), eta % 10eko deskontua mantentzen da El Correo Irakurle Klubarentzat / Jaurlaritzarekiko harremanak emankorrak dira / 98/99 ikasturteko balantzea: gastuak (13.080.000), sarrerak (12.895.000) = defizita 185.000 pezetakoa da / Gobernu Batzordean honako hauek sartzen dira: Santi Pascual, Ruth Ochoa eta Mercedes Mata.
- 1999-11-16: (1628. saioa) "Midnight/Medianoche" (Mitchell Leisen. 1939) filmaren proiekzioa eta solasaldia Fernando Méndez-Leiteren eskutik.
Fernando Méndez-Leite Serrano(Madril. 1944) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
- 1999-11-30: (1630. saioa) "L’árbre de les cireres " (Marc Recha. 1998) proiektatzen da baina zoritxarrez Rechak ezin izan zuen zineklubera etortzerik izan.
- 1999-12-14: (1631. saioa) Programatuen gaineko azken orduko aldaketarekin, "Heavy" (James Mangold. 1995). Ondorengo solasaldia José Luis Cienfuegosek gidatuko du.
José Luis Cienfuegos Marcello(Aviles, Asturias. 1964) [Ikus BIO Gonbidatuak, Fas webgunea]
Zinekluba Fas zinekluba
2023-08-21 Gora Mari Jaia!!!
