EKIALDE URRUNEAN zeharreko Fas-en ibilbidea (33 urte)
Park Chan-wook hiribildura etorriko dela eta bere izenari buruzko “etengabeko zalantza” sortzen da Park ote da? ala Chan? Agian Wook?
Aitzakia arin horrek eramango gaitu fas-en ibilbidea burutzera Ekialde Urrunean zehar, zinemaren bitartez. Orienteko izenen (onomastika) igarkizuna ebatzita utziko dugu (ala ez?) Hala, lerro hauetatik aurrera “begi arrailduxeak” izango gara.
Numerologotzat hartu ohi naute, baina “harritzeko” (oroitzapena sortzeko) beste modu bat da. Ala ez zineten lehengo egunean, gosaldu bitartean, aho bete hortz geratu honako izenburu honekin: 6.202.700. Ez, ez , ez, ez da saritutako lotería txartelaren zenbakia, ezta telefono zenbaki bat ere…
Harira, bada, Ekialdeko Asiaren persona izenak:
Idazpuru honetan China, Japon, Corea (I /H), Vietnam, Tailandia eta beste batzuk, antzeko ereduari jarraitzen diotenak: familia izena (abizena) izen bereziak jarraituta.
Oinarria egituran dute: familia, klana, hiria. Eta mantendu egiten da, begirune (ez trauskildua), ohitura-aztura baita lotsagatik ere. Bitxia bada ere, kokagune geografiko horretan India eta Filipinak daude, baina ez diote eredu berari jarraitzen (Koloniak?).
Kontuan hartu beharreko beste afera bat da inmigrazioaren eragina (izenak mendebalderatzearekin batera), edo baita Mendebaldeko koloniaren menderatzea, zeinek aldarazi dezakeen aipatutako eredua.
China
Abizena + ponte izena. Adibide biribil gisa: Mao Zedong, zeinetan Mao abizena edo familia izena baita, eta Zedong ponte izena. Munduan abizenik erabilienak dira Wang, Lee= Li, o Zhang (Ezagun al dituzue?)
Japón
Eredu berriari jarraitzen dio: abizena (familia) + izen berezia. Inork ez luke deituko Japonen Akira Kurosawa (baizik eta Kurosawa Akira)edo Takeshi Kitano (baizik eta Kitano Takeshi)…”gerra” osteko AEBen okupazioak zerikusia dauka. Era berean ez ohi da erabili bigarren izen bat bereizita eta, hala ere, “-san” eransten dute (jn./and.) edo “-sensei” (doktorea) titulu gisa.
Corea
Egitura berari eutsita: abizena + izena, bigarren izen berezitzaile bat eransten zaio. Guztira hiru silabakoa da. Corearen (gaur egun banatua) berezitasuna menderatze historikoetatik datorkio: lehendabizi, Txina, gero Mongol-Manchu Inperioa eta geroago Japon. (1910 à 1945). Idazkera modu ezberdinak eratu eta osatuz joan direnak. Oso bitxia da Koreak penintsula osoan 250-300 abizen izatea. Herbereek, ordea, 100.000 abizen zituzten Napoleonek menderatu zituenean… Bai!
Kim, Lee (txinatar jatorria) edo Park dira Koreako abizenen %50. Hego Koreako 48 milioitik, %10ek Kim abizena dute.
Vietnam
Korea bezalako egitura, hiru silaba: abizena + izen bikoitza.
Hego Korea baino murriztaileagoa, Vietnam; 91'5 milioi biztanle baditu ere,100 abizen baino ez dauka. Herrialde honetan berezia dena da abizena inperiotik datorrela. Izenek badute belaunaldia + ponte izena (bereizgarria)
.../..
Esanak esan, fas zineklubak lurralde horietatik egindako zinema ibilbidean sartuko gara. Azpimarratzekoa da India ez egotea, bai BOLLYWOOD (Bombay) efektua dela eta, zineklubaren kontzeptutik urrun, bai bere zinema Europan zehar txarto banatua dagoela-eta, gure pantailetatik urrun eta apur bat baztertua izan du. Nabarmentzekoa da., halaber, Erresuma Batua (EB) bere kolonoak ez daukala izen handiko zinemaldirik (normalean mendebaldean sartzeko bidea izan ohi da). Gogoan dut Indiako (hindu) zinema ziklo bat Guggenheimen parte hartzearekin batera.
“Kolonoek” banatze-sakabanatzean paper garrantzitsua izan dute. Ikus Japon (AEB), Indochina (Frantzia)Los "colonos" han jugado una papel primordial en la distribución-difusión. Véase, Japón (USA), Indotxina (Francia),…
“Ekialde Urruneko” 80 film (zorrotzak izan barik) gure pantailan izan dira, ekoizpenak edo koekoizpenak, (P+KP) oharraren arabera.
Lurraldeka
Japonia (27 + 10), Hong Kong (8 + 2), Txina (7 + 3), Hego Korea (5 + 3), Taiwan (3 + 4), Filipinak (1 + 3) antzinako zor bati erantzuteko munduko zinemagintza emankorrenetako batekin (Koloniak!), Vietnam (1 + 1), Tailandia (1* ke) eta India (1)
Hamarkadaka (emanaldia)
80ko urteetan 6 film izan ziren, 90ekoetan 17. XXI. mendeko lehenengo hamarkadan 46 film izatera heldu ziren (ekialdeko bat etxean!) eta 10eko hamarkada (2013. urtera arte)badaramatzagu 11 film.
Zinemagileka (ereduari jarraituta, abizena + izena)
Japonia (13):
Furuyama, Tomoyuki (1); Inagaki, Hiroshi (1); Imamura, Shôhei (6); Kawase, Naomi (2); Kitano, Takeshi (3); Koreeda, Hirokazu (2); Kurosawa, Akira (3); Manda, Kunitoshi (1); Miike, Takashi (3); Miyazaki, Hayao (1); Ôsima, Nagisa (2); Suo, Masayuki (1); Yamada, Yôji (2)
Txina (7):
Chen, Kaige (3); Jia, Zhangke (1); Tian, Zhaungzhuang (1); Wang, Xiaoshuai (1); Xie, Fei (1); Ye, Daying (1); Zhang, Yimou (3)
Hong Kong (3):
Wong, Kar-wai (7); Hui, Ann (1); To, Johnnie (1)
Taiwan (3):
Hou, Hsiao-Hsien (4); Tsai, Ming-liang (2); Yang, Edward (1)
Hego Korea (4):
Kim, Ki-duk (4); Im, Kwon-taek (1); Park, Chan-wook (3); Lee, Chang-dong (1);
Vietnam:
Tran, Anh Hung (2)
Tailandia:
Weerasethakul, Apichatpong (1)
Filipinak:
Martín, Raya (1); Mendoza, Brillante (2); Sánchez, Sherad Anthony (1)
India:
Ray, Satyajit (1) “Ghare Baire/El mundo de Bimala” (1984) à pry 1987an
Resnais, Alain-ek (Fr), “Hiroshima, mon amour” egin zuen (1959),Frantzia-Japoniako koprodukzioa, bitan proiektatu dena: 1984an eta 2004an (50.a).
Barmak, Siddiq (Afg), “Osama” (2003), ere bai.
Limosin, Jean-Pierre (Fr), “Tokyo eyes” (1998), Frantzia-Japoniako koprodukzioa .
Winterbottom, Michael (UK), “The road to Guantánamo” (2006), eb-jp kp.
Schrader, Paul (Usa), “Mishima: a life in four chapters” (1985), aeb-jp kp
2013. urte honetan (60.a), Ozu, Yasujiro-rekin izandako zorra kitatu nahi dugu “Tokyo monogatari/ Tokioko ipuinak” filmarekin (1953)eta Mizoguchi, Kenji-rekin “Ugetsu monogatari/ Ilargi zurbilaren ipuinak” filmarekin (1953), 33 urte hauetan egon ez direnak.
Fas –arekiko analisiari testuingurua emateko (eta bukatzeko)”decine21”-tik hartu ditugu ekialdeko zinemaren 100 film onenak eta bertan ikus ditzakegu:
1°- “Huozhe/ Vivir” (Zhang, Yimou – 1994) à pry 1996an.
2°- Chen, Kaige agertu zen “Ba wang bie ji/ Adiós a mi concubina” filmarekin- 1993, Fas-en proiektatu ez dena, baina hirutan agertzen da 1992, 2000 y 2009 (1984, 1996 eta 2002.urteetako lanekin).
5°- To, Johnnie agertu zen con “Dai si gein/ Breaking news” filmarekin- 2004. Fas-en “Hak seh wui/ Election” filma-2005, proiektatu zen 2007an.
8°- “Chun hing sam lam/ Chunking express” (Wong, Kar-wai – 1994) à pry 1997an.
10°- “Ugetsu monogatari/ Ilargi zurbilaren ipuinak” (Mizoguchi, Kenji – 1953) à 2013an proiektatuko da (60.a).
11°- “Tokio monogatari/ Tokioko ipuinak” (Ozu, Yasujiro – 1953) à pry 2013an (60.a).
13°- “Huayang nianhuamar/ Deseando amar” (Wong, Kar-wai – 2000) à pry 2001ean.
14°- “Dolls” (Kitano, Takeshi – 2002) à pry 2003an.
27°- “Ghare-Baire/ El mundo de Bimala” (Ray, Satyajit – 1984) à pry 1987an.
Baliagarriak izan daitezela Ekialde Urrunean zehar egindako bidaia horren erakusgai gisa.
Goza ezazue!
txarli
